İstatistikte Test Seçimi
İstatistik teste nasıl karar verilir? Teste karar verirken aşağıdaki tabloyu veriniz için sorgulayın !
İlk olarak değişkenlerinizi belirleyin (bağımlı değişken / bağımsız değişken) Değişken yapısı hipoteze bağlıdır: Örnek : sigara içme (evet/hayır) bir değişkeniniz olsun diğer değişken akciğer kanseri olup / olmama burada bağımlı değişken akciğer kanseri değişkenidir. Sonuç değişkeni olarak da tanımlanan bu değişken sigara içmeye bağlıdır. Bu örnekleri çoğaltabiliriz.
- İkinci olarak değişkenlerinizin nitel / nicel yapısını kontrol etmelisiniz. Değişkenler niteliklerine göre gözlenmiş olabilir örneğin cinsiyet gibi veya sayılarak/ölçülerek gözlenmiş olabilir (örneğin yaş)
- Üçüncü olarak araştırma sorusuna göre değişkende grup yapısı incelenmeli örneğin cinsiyetele sigara içme arasında bir ilişki var mı ? araştırma sorumuz olsun burada cinsiyetin 2 grubunda sigara içme sayıları incelenir. Burada 2 grup erkek ve kadın cinsiyetidir. Bu araştırma sorusunda grup yapısı vardır ve 2 gruptur.
- Son olarak grupların bağımlı / bağımsız olması incelenmeli biraz önceki verdiğimiz örnekten yola çıkarsak; Burada cinsiyet değişkeni erkek ve kadın olmak üzere 2 gruptur ve birbirinden bağımsızdır. Bağımlı gruplarda ise tekrarlı ölçümler söz konusudur. Örnek verecek olursak bir diyet uygulanan deneklerde diyet öncesi kiloları ve diyet sonrası kiloları ölçülsün. Diyet öncesi ölçümler bir grup sonrası bir gruptur ve bu gruplar bağımlı gruplardır. (özetle bir denek üzerinde birden fazla ölçüm varsa burada bağımlı gruplar söz konusudur.)
Araştırma sorumuza doğru cevabı bulabilmek için doğru istatistiksel test seçimi yapmalıyız. Yukarıda bahsi geçen sınamalar yapıldıktan sonra diğer dikkat edilmesi gereken konu test tipinin parametrik mi yoksa parametrik olmayan bir test ile sınanması sorusudur. Nicel yapıda bir değişken ölçümü olsun örneğin yaş bu değişkenin normal dağılıyorsa parametrik test, normal dağılıma sahip değilse parametrik olmayan test uygulanır. Öncelikle normal dağılıma karar veren test Shapiro wilk testidir. Shapiro wilk testinde spps de karşımaza çıkan sign.(P) değeri <0.05 ise bu değişken normal dağılım göstermez. Bu değişkene uygulanacak test parametrik olmayan bir testtir. Örnek:
yukarıda görülen SPSS çıktısı sig. (P) değeri 0.05 değerinin altında olduğundan ilgili değişken normal dağılım göstermemektedir. Bu ön şartlara baktıktan sonra araştırma sorumuza yanıt ararken hangi istatistik test ile analiz yapmamız gerektiğine aşağıdaki tablolardan bakmalıyız. Öncelikle parametrik mi / parametrik olmayan mı ona karar vermeliyiz.
Daha sonra hangi testi kullanacağımıza aşağıdaki tabloya bakarak karar veririz. BAĞIMSIZ GRUPLARDA
| GRUP YAPISI | DEĞ. | PARAMETRİK | PARAMETRİK OLMAYAN |
| TEK GRUP (K=1) | Nicel | Evren Ortalaması Önemlilik Testi | İşaret Testi |
| TEK GRUP (K=1) | Nitel | Evren Oranı Önemlilik Testi | Tek GRUP Ki-Kare Testi |
| BAĞIMSIZ İKİ GRUP (K=2) | Nicel | Independent Samples T Testi (Student T Testi) | Mann Whitney U Testi |
| BAĞIMSIZ İKİ GRUP (K=2) | Nitel | İki Yüzde (Oran) Arasındaki Farkın Önemlilik Testi | 2×2 Ki-Kare Testi |
| BAĞIMSIZ İKİDEN ÇOK GRUP (K>2) | Nicel | Tek Yönlü Varyans Analizi (ANAVO) | Kruskal-Wallis Varyans Analizi |
| BAĞIMSIZ İKİDEN ÇOK GRUP (K>2) | Nitel | ——————————————– | Çok Gözlü Ki-Kare Testi |
BAĞIMLI GRUPLARDA
| GRUP YAPISI | DEĞ. | PARAMETRİK | PARAMETRİK OLMAYAN |
| BAĞIMLI İKİ GRUP (K=2) | Nicel | İki Eş arasındaki farkın önemlilik testi | Wilcoxon eşleştirilmiş iki örnek testi |
| BAĞIMLI İKİ GRUP (K=2) | Nitel | Bağımlı örneklemlerde iki yüzde arasındaki fark testi | McNemar Testi |
| BAĞIMLI İKİDEN ÇOK GRUP (K>2) | Nitel | Tekrarlı Ölçümlerde tek yönlü varyans analizi | Friedman Testi |
